Można go porównać do kanalizacji oraz oczyszczalni ścieków w jednym. Wydala z organizmu zbędne substancje i odzyskuje z nich to, co może się przydać. U kobiet i mężczyzn jego konstrukcja wygląda nieco inaczej.
Układ moczowy jest zespołem narządów odpowiedzialnych za usuwanie z organizmu bezużytecznych i szkodliwych produktów przemiany materii (np. mocznika) oraz regulowanie zawartości wody w ustroju. To w jego organach powstaje i gromadzi się mocz, który jest następnie wydalany.
Jak jest zbudowany układ moczowy?
Elementami układu moczowego są:
Nerki – usytuowane na tylnej ścianie jamy brzusznej. Za żołądkiem i pod wątrobą; lewa wyżej, prawa niżej – różnica sięga 1,5-3 cm.. Miejsce powstawania uryny. Kształtem przypominają ziarno fasoli. Osiągają masę 200 g każda.
Drogi moczowe, na które składają się:
moczowody – dwa kanały o długości 27-35 cm i szerokości 5-8 mm doprowadzające do pęcherza mocz z nerek,
pęcherz, czyli położony w miednicy małej, w okolicach spojenia łonowego zbiornik moczu ostatecznego (standardowo mieści on do 500 ml płynu, choć może się rozciągnąć trzykrotnie, a w niektórych chorobach – nawet sześciokrotnie),
cewka, czyli przewód, którym uryna jest odprowadzana na zewnątrz.
W strukturze układu moczowego kobiet i mężczyzn występują różnice, które są skutkiem odmienności anatomicznej, np. budowy narządów rozrodczych.
U kobiet pęcherz znajduje się niżej niż u mężczyzn. Męska cewka osiąga długość 15-20 cm, a jej ujście zewnętrzne zlokalizowane jest w żołędziach prącia. Poza uryną płynie nią także nasienie podczas ejakulacji. Cewka męska przebiega przez gruczoł krokowy, który w razie rozrostu może utrudnić oddawanie moczu i uczynić je bolesnym.
U kobiet koniec cewki, która ma 3-5 cm długości i jest szersza od męskiej, znajduje się w przedsionku pochwy, natomiast sama cewka przebiega równolegle do pochwy. W obu przypadkach w cewce wyróżnia się cztery części (mają inne nazwy).
Jak powstaje mocz?
Tętnicą nerkową do kłębuszków nerkowych trafia krew, w której znajdują się produkty przemiany materii, nadmiar wody i inne substancje. W kłębuszkach następuje filtracja płynu ustrojowego, w efekcie której powstaje mocz pierwotny (w ciągu doby to ok. 170 litrów!). Następnie ciesz przepływa przez kanaliki nerkowe, które wychwytują cenne składniki, np. glukozę, witaminy. Efektem resorpcji w kanalikach jest zagęszczony mocz ostateczny, który przepływa do kanalików zbiorczych, później do miedniczek nerkowych i stamtąd moczowodami do pęcherza.
Poza wodą (96 proc. składu), metabolitami (głównie mocznikiem, kwasem moczowym – w sumie 2,5 proc.), drobną ilością soli mineralnych (sodu, potasu, wodoru – łącznie 1 proc.), pojedynczymi krwinkami białymi i czerwonymi oraz nielicznymi bakteriami i nabłonkami oraz ewentualnie pozostałościami leków i toksynami w wydalanym moczu nie powinny znajdować się inne elementy. Ich obecność może świadczyć o chorobie, np. cukrzycy, dysfunkcji wątroby.
Oddawanie uryny
Opróżnianie pęcherza jest aktem odruchowym, choć kontrolowanym – człowiek uczy się go ok. 18. miesiąca życia. Jednak zbytnie przepełnienie narządu powoduje mimowolne wypływanie uryny.
Ta przykra dolegliwość może być także spowodowana schorzeniami o różnym podłożu, np. przerostem gruczołu krokowego, zaburzeniami systemu nerwowego, niekontrolowanymi skurczami mięśni pęcherza, uszkodzeniem mechanizmu zwieraczowego, parkinsonem, alzheimerem, stwardnieniem rozsianym, udarem.
Mocz spływa do pęcherza nieustannie, ale jest wydalany raz na jakiś czas. Przeciętnie w ciągu doby człowiek oddaje 1,5 litra uryny. Objętość zależy od ilości wypitych płynów, wykonywanej pracy, temperatury otoczenia, stanu zdrowia, np. ilości wydzielanej przez podwzgórze wazopresyny – hormonu o działaniu antydiuretycznym, który zwiększa odzysk wody w nerkach, czyli zagęszcza sam płyn. Osoby aktywne fizycznie wydalają nawet 3 litry, natomiast starsze, mniej aktywne – poniżej 1 litra.
